Wat is biobased bouwen?
De bouwsector staat voor een enorme uitdaging: hoe bouwen we duurzamer zonder in te leveren op kwaliteit en functionaliteit?
Biobased bouwen biedt hiervoor een antwoord en wint steeds meer terrein in Nederland. Door te werken met hernieuwbare, natuurlijke grondstoffen in plaats van traditionele bouwmaterialen, draagt deze bouwmethode bij aan een lagere CO₂-uitstoot en een gezondere leefomgeving. Ook in de GWW-sector (Grond-, Weg- en Waterbouw) zien we steeds meer toepassingen van biobased materialen. In dit artikel duiken we dieper in het concept van biobased bouwen en verkennen we de mogelijkheden, voordelen én uitdagingen.
Wat betekent biobased bouwen precies?
Biobased bouwen is een bouwfilosofie waarbij je zoveel mogelijk hernieuwbare biologische grondstoffen gebruikt in plaats van eindige fossiele materialen. Het gaat om bouwmaterialen die gemaakt zijn van plantaardige of dierlijke oorsprong, die relatief snel kunnen worden geteeld of gekweekt. Deze materialen zijn onderdeel van een natuurlijke kringloop.
De kernprincipes van biobased bouwen zijn:
- Gebruik van hernieuwbare materialen die CO₂ vastleggen
- Minimaliseren van de ecologische voetafdruk
- Streven naar volledige herbruikbaarheid of composteerbaarheid
- Gezonde en comfortabele leefomgevingen creëren
Biobased bouwen past naadloos binnen de bredere duurzaamheidsdoelstellingen in de bouwsector, zoals circulariteit, energiebesparing en CO₂-reductie. Het vormt een belangrijke schakel in de transitie naar een volledig duurzame bouweconomie.
Welke biobased materialen worden gebruikt?
Er bestaat een verrassend grote verscheidenheid aan biobased materialen die geschikt zijn voor bouwprojecten en geotechnische toepassingen:
- Hennep en vlas: Veelzijdige gewassen die worden gebruikt voor isolatie, composieten en geotextiel. Hennepbeton (een mix van hennepscheven en kalk) wordt steeds populairder als bouwmateriaal.
- Miscanthus (olifantsgras): Een snelgroeiend gewas dat gebruikt wordt voor isolatie, plaatmateriaal en biobased composieten.
- Mycelium: Schimmeldraden die kunnen worden gekweekt op agrarische reststromen, geschikt voor isolatiemateriaal en lichtgewicht constructieblokken.
- Jute: Natuurlijke vezels die verwerkt worden tot erosiebestendige matten en bodembedekking voor infrastructurele projecten.
- Kokos en sisalvezels: Sterke natuurlijke vezels voor geotechnische toepassingen zoals erosiebestrijding en bodemstabilisatie.
- Riet en stro: Traditionele materialen die opnieuw worden ontdekt voor dak- en wandconstructies.
Deze materialen worden verwerkt tot praktische bouwproducten zoals isolatieplaten, constructiematerialen, geotextiel en erosiematten. De verwerkingstechnieken variëren van relatief eenvoudig (zoals het vlechten van riet) tot geavanceerd (zoals het verwerken van plantaardige vezels tot hoogwaardige composieten).
Voordelen van bouwen met natuurlijke materialen
Het gebruik van natuurlijke materialen in de bouw- en infrastructuursector biedt een indrukwekkende reeks voordelen:
Ecologische voordelen
- CO₂-opslag: Biobased materialen leggen tijdens hun groei CO₂ vast en houden deze opgeslagen tijdens hun levensduur.
- Lagere milieubelasting: Natuurlijke materialen vereisen doorgaans minder energie bij productie dan conventionele bouwmaterialen.
- Biodegradatie: Veel biobased materialen zijn composteerbaar of afbreekbaar na hun gebruiksduur.
- Minder uitputting van grondstoffen: Hernieuwbare materialen dragen bij aan het behoud van eindige grondstoffen.
Technische voordelen
- Uitstekende isolatiewaarden: Veel natuurlijke materialen hebben van nature goede thermische en akoestische eigenschappen.
- Vochtregulering: Biobased materialen zoals hennep en vlas kunnen vocht bufferen, wat bijdraagt aan een gezond binnenklimaat.
- Licht maar sterk: Natuurlijke vezels bieden een goede sterkte-gewichtsverhouding.
Gezondheidsvoordelen
- Minder schadelijke stoffen: Natuurlijke materialen bevatten doorgaans minder chemische toevoegingen en vluchtige organische stoffen.
- Betere luchtkwaliteit: Plantaardige materialen dragen bij aan een gezonder binnenklimaat.
Toepassingen in infrastructuur en civiele techniek
Ook in de infrastructuur en civiele techniek vinden biobased materialen steeds meer hun weg. Enkele concrete toepassingen zijn:
- Erosiebestrijding: Matten van kokosvezels, jute of hennep worden gebruikt om taluds en oevers te beschermen tegen erosie, terwijl ze tegelijkertijd plantengroei stimuleren.
- Bodemverbetering: Biobased geotextiel voor grondstabilisatie en het scheiden van grondlagen bij wegenbouw en dijkversterkingen.
- Watermanagement: Natuurlijke drainagesystemen en waterdoorlatende constructies met biobased componenten.
- Tijdelijke constructies: Afbreekbare materialen voor tijdelijke toepassingen zoals bouwplaatsafscheidingen en beschermingsmatten.
In Nederland worden deze toepassingen steeds vaker gebruikt bij wegenbouwprojecten, natuurontwikkeling en waterbeheer. Zo worden bijvoorbeeld biocomposieten gebruikt voor beschoeiingen en steigers, en biodegradeerbare erosiematten voor de versterking van dijken en taluds.
Uitdagingen bij biobased bouwen
Ondanks de vele voordelen kent biobased bouwen ook uitdagingen die moeten worden overwonnen:
Technische uitdagingen
- Certificering en normering: Voor veel biobased materialen bestaan nog geen duidelijke normen of certificeringen, wat toepassing in grote projecten kan bemoeilijken.
- Levensduur en bestendigheid: De prestaties van sommige biobased materialen op lange termijn zijn nog niet volledig bewezen.
- Vochtgevoeligheid: Sommige natuurlijke materialen zijn gevoeliger voor vocht en moeten daarom zorgvuldig worden toegepast.
Economische uitdagingen
- Hogere initiële kosten: De productie van biobased materialen is vaak nog kleinschaliger, wat kan leiden tot hogere kosten.
- Beperkte beschikbaarheid: Niet alle biobased materialen zijn op grote schaal beschikbaar.
Kennisuitdagingen
- Gebrek aan ervaring: Veel aannemers en ingenieurs zijn nog onbekend met de eigenschappen en toepassingsmogelijkheden van biobased materialen.
- Beperkte opleidingsmogelijkheden: Er is nog weinig aandacht voor biobased bouwen in reguliere bouwopleidingen.
Van traditioneel naar biobased: de transitie
De overgang van traditionele bouwmaterialen naar biobased alternatieven verloopt geleidelijk. Deze transitie wordt op verschillende manieren gestimuleerd:
- Overheidsbeleid: De Nederlandse overheid stimuleert duurzaam bouwen via inkoopbeleid, subsidies en regelgeving zoals de Milieuprestatie Gebouwen (MPG).
- Pilotprojecten: Demonstratieprojecten laten de mogelijkheden van biobased bouwen zien en dragen bij aan kennisdeling.
- Innovatieprogramma’s: Samenwerkingsverbanden tussen kennisinstellingen, bedrijven en overheden bevorderen de ontwikkeling van nieuwe biobased materialen en toepassingen.
De mindset in de sector verandert ook: duurzaamheid wordt steeds meer gezien als een kans en minder als een beperking. Steeds meer bedrijven zien de waarde van het integreren van biobased oplossingen in hun portfolio.
De toekomst van duurzaam bouwen in Nederland
De toekomst van biobased bouwen in Nederland ziet er veelbelovend uit. We zien verschillende ontwikkelingen die deze bouwmethode verder zullen stimuleren:
- Innovatie in materialen: Nieuwe biobased composieten en hybride materialen combineren de voordelen van natuurlijke materialen met moderne technologie.
- Opschaling productie: Door toenemende vraag worden productieprocessen steeds efficiënter, wat leidt tot lagere kosten.
- Standaardisatie: Er wordt gewerkt aan duidelijkere normen en standaarden voor biobased materialen.
- Kennisontwikkeling: Onderzoeksinstituten en universiteiten besteden steeds meer aandacht aan biobased bouwen.
Samenwerking speelt hierbij een cruciale rol. Door de krachten te bundelen van producenten, aannemers, overheden en kennisinstellingen ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor biobased toepassingen. Bij TEFAB zien we deze ontwikkelingen van dichtbij. Als leverancier van innovatieve geotechnische oplossingen, waaronder een breed scala aan biobased en composteerbare materialen, dragen we actief bij aan de verduurzaming van de GWW-sector. We combineren 30 jaar ervaring met een visie op een duurzamere toekomst, en helpen je graag bij het vinden van de juiste materialen voor jouw project.
Benieuwd naar wat wij kunnen betekenen? Neem contact op via +31 (0)162 455 515 of sales@tefab.nl