Vergroening van de kademuren in Amsterdam

Een aantal jaar geleden is gemeente Amsterdam gestart met de bouw van metalen constructies langs honderden bruggen en kilometers kademuur omdat deze in slechte staat van onderhoud waren. Deze tijdelijke constructies bieden ruimte voor aanplant van diverse soorten wilde bloemen, struiken en bomen. TEFAB, specialist in advies en maatwerk, leverde voor het project ‘Vergroening van de kadermuren in Amsterdam’ de groutzakken, non-woven geotexiel en de helofyten planten.

Een gedegen plan van aanpak
Om een groene invulling te geven aan een aantal van deze constructies is contact opgenomen met Brugt Kazemier, Bedrijfsleider/Projectmanager bij SchreudersGroen B.V. uit Amsterdam. ‘De stadsarchitect van Amsterdam wil veel groen in het ontwerp introduceren en daar komt vakkennis bij kijken.’ vertelt Brugt. De kwaliteit van het water in de grachten wordt beter, maar uit de nieuwste metingen blijkt ook dat een grote hoeveelheid zout water vanuit IJmuiden Amsterdam in stroomt. Samen met een aangesloten ecoloog bespreken wij uitvoerig het plan. Het resultaat is een uitgekiend, functioneel groen ontwerp welke simultaan het thema biodiversiteit omarmt.

Groutzakken en helofyten planten
Brugt vertelt: ‘Op dat moment start je de zoektocht naar de meest effectieve en passende oplossing voor de locatie en zo kwam ik via internet uit bij TEFAB. Na een grondige toelichting en tips uit eigen ervaring bleek naast groutzakken en geotextielen ook de levering van helofyten planten mogelijk. Ik was verbaasd over deze dienstverlening maar tegelijkertijd ook zeer enthousiast, de beplanting is namelijk zeer beeldbepalend! TEFAB denkt met je mee en neemt op deze manier ook werk over, een goede samenwerking noem ik dat.’

Toepassing groutzakken in het project
De metalen constructie langs de kademuren is onder andere opgebouwd uit damwanden en H-balken en bevat PVC kokers, die op een onderlinge afstand van ± 3 meter zijn geplaatst. Een bouwstaalmat is aangebracht op de damwandconstructie zodat de klimplanten kunnen vastgroeien. De ruimte tussen de damwanden en de kademuur is afgevuld met zand om tussen de 10 en 25 centimeter onder de waterspiegel te blijven. Tussen de damwanden en het H-profiel, richting de waterkant, zit een open ruimte van 40 centimeter breed. Daar worden PVC kokers geplaatst welke aan de onderkant zijn geperforeerd. Het materiaal in deze kokers is special geselecteerd op de functionaliteit. Van het geotextiel worden zakken genaaid welke in de kokers worden aangebracht. Deze zakken worden vervolgens gevuld met substraten en grond, daar worden de planten in geplaatst.

‘De groutzak is als het ware een kleine pot, het water zit diep en moet natuurlijk omhoog komen om beschikbaar te zijn voor de planten. Het water ‘klimt’ omhoog, dit komt door de capillaire werking van de gronddeeltjes in de groutzakken. Zo zorgen de groutzakken er voor dat het water hoger in de kokers terecht komt. Zo groeien de planten beter en sterker uit. Het is maar een klein medium en als er veel zon op staat, drogen de planten uit en dat willen we hiermee voorkomen.’ legt Brugt uit.

Biodiversiteit en natuurontwikkeling langs de kades van Amsterdam

De planten die zijn geleverd door TEFAB zijn helofyten planten, moerasplanten die met hun wortels in het water staan en boven het wateroppervlakte uitkomen zoals de Lisdodde (Typha) en de Ruwe Bies (Schoenoplectus) die doorgaans groeit in brak water. Brugt vertelt: ‘Je moet een bewuste keuze maken als het gaat om beplanting, zeker als je met brak water uit het IJ te maken krijgt. TEFAB heeft hierin ook de tijd genomen om ons van passend advies te voorzien.’

In de damwandconstructie zit, ter hoogte van de waterlijn, op verschillende plaatsen een perforatie. Zo kan het water vloeiend in- en uitstromen. Deze bestaande gaten worden vergroot zodat jonge eenden en vogels makkelijker in en uit zwemmen. ‘We maken deze gaten groter en achter de gaten halen we zand weg, met dit zand vullen we de H-profielen op. We brengen in deze gaten ook kunstmatige riffen aan. We brengen wilgentakken aan in deze riffen zodat vissen daarin gaan broeden. Er zwemmen op het ogenblik veel jonge visjes. Het resultaat is vervolgens dat we bezoek krijgen van reigers, die struinen daar rond op zoek naar een maaltijd! We hebben bovenin de constructie ook wilgen aangeplant. Je ziet nu al dat ze goed groeien. Dat worden knotwilgen waarvan het gewas, de takken, twijgen en bladeren, na een snoeibeurt wordt gevoerd aan de olifanten in Dierentuin ARTIS – In hartje Amsterdam!’ ligt Brugt toe.

Hergebruik van materialen

Tegenwoordig is het hergebruik van bouwmaterialen zeer belangrijk. De constructies gaan 2 tot 10 jaar mee en worden daarna gedemonteerd. De keuze voor het materiaal van de groutzakken speelt hier ook een rol. De uitgelopen en vastgegroeide planten in de kokers worden zeer kort gesnoeid. Er worden haken met kettingen aan de kokers bevestigd om zo de kokers uit het water te tillen. Vervolgens zijn de kokers inclusief inhoud, geschikt voor hergebruik op een andere locatie langs de kademuren. Dit is een vorm van duurzaamheid die SchreudersGroen B.V. en TEFAB zeer aanspreekt.

Samen een mooi resultaat bereiken

Het contact tussen SchreudersGroen en TEFAB verloopt soepel. ‘We hebben korte lijnen, ik heb altijd snel contact. Ik bel tijdens een project ook regelmatig met het kantoor van TEFAB, dat contact verloopt ook altijd probleemloos!’ legt Brugt uit.

‘Het bijzondere van dit project met TEFAB en de gemeente Amsterdam, is de manier waarop iedereen met elkaar samenwerkt. Het is een stuk natuurontwikkeling, gemaakt om mensen in de stad dichter bij de natuur te brengen. Als ik over de Kloveniersburgwal loop en ik zie de bloemen, al het fris groen blad, de nesten van meerkoeten en eendjes en de reiger die paradeert op zoek naar vis, dan voel ik me trots. Ik zie mensen stoppen om foto’s te maken omdat ze het zo mooi vinden. Dat is precies de achterliggende gedachte van dit project.’
– Brugt Kazemier, Bedrijfsleider/Projectmanager SchreudersGroen B.V. uit Amsterdam.